Vai trò của hòa giải trong giải quyết tranh chấp đất đai

Tranh chấp đất đai là một trong những vấn đề pháp lý phổ biến và phức tạp tại Việt Nam. Để giải quyết tranh chấp này, pháp luật quy định nhiều biện pháp khác nhau, trong đó hòa giải đóng vai trò quan trọng. Hòa giải không chỉ giúp các bên giải quyết mâu thuẫn một cách ôn hòa mà còn giảm tải áp lực cho hệ thống tư pháp. Bài viết này sẽ phân tích vai trò của hòa giải trong giải quyết tranh chấp đất đai theo quy định của pháp luật Việt Nam.

1. Quy định pháp luật về hòa giải tranh chấp đất đai

Theo Luật Đất đai năm 2024, hòa giải là một thủ tục bắt buộc trước khi đưa tranh chấp đất đai ra tòa án. Cụ thể, Khoản 1 Điều 235 quy định: “Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải ở cơ sở.” Nếu không thể tự hòa giải, các bên có thể yêu cầu hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp.

Điều 236 của Luật này, các bên tranh chấp phải thực hiện hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp. Việc hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp được thực hiện như sau:

Sau khi nhận được đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm thành lập Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai để thực hiện hòa giải tranh chấp đất đai:

• Thành phần Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai bao gồm: Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã là Chủ tịch Hội đồng, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, công chức làm công tác địa chính, người sinh sống lâu năm biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đối với thửa đất tranh chấp (nếu có). Tùy từng trường hợp cụ thể, có thể mời đại diện tổ chức, cá nhân khác tham gia Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai;
• Việc hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai;
• Việc hòa giải phải được lập thành biên bản có chữ ký của các bên tham gia hòa giải và có xác nhận hòa giải thành hoặc hòa giải không thành của Ủy ban nhân dân cấp xã. Biên bản hòa giải được gửi đến các bên tranh chấp, lưu tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp;
• Trường hợp hòa giải không thành mà một hoặc các bên tranh chấp không ký vào biên bản thì Chủ tịch Hội đồng, các thành viên tham gia hòa giải phải ký vào biên bản, đóng dấu của Ủy ban nhân dân cấp xã và gửi cho các bên tranh chấp.

2. Vai trò của hòa giải trong giải quyết tranh chấp đất đai

2.1. Giúp giảm tải áp lực cho hệ thống tư pháp

Tranh chấp đất đai chiếm tỷ lệ lớn trong các vụ án dân sự tại Việt Nam. Nếu không có hòa giải, tòa án sẽ phải xử lý một khối lượng lớn các vụ kiện, gây quá tải cho hệ thống tư pháp. Hòa giải giúp các bên đạt được thỏa thuận mà không cần đến phán quyết của tòa án, từ đó giảm bớt số lượng vụ việc phải xét xử.

2.2. Đảm bảo quyền và lợi ích của các bên

Hòa giải tạo cơ hội cho các bên tranh chấp trực tiếp trao đổi, làm rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Khi đạt được thỏa thuận hòa giải, các bên có thể tránh được các thiệt hại về tài chính, thời gian và công sức do kiện tụng kéo dài. Điều này phù hợp với nguyên tắc tự do thỏa thuận và bảo vệ quyền lợi chính đáng của công dân theo Bộ luật Dân sự 2015.

2.3. Góp phần giữ gìn đoàn kết trong cộng đồng

Nhiều tranh chấp đất đai xảy ra giữa những người thân trong gia đình hoặc giữa hàng xóm, gây rạn nứt mối quan hệ. Nếu được giải quyết thông qua hòa giải, các bên có thể tìm được tiếng nói chung, tránh được sự thù địch và duy trì tình làng nghĩa xóm. Điều này cũng phù hợp với tinh thần của Luật Hòa giải ở cơ sở năm 2013, khuyến khích giải quyết tranh chấp bằng phương thức thân thiện, tránh đối đầu pháp lý.

2.4. Tiết kiệm chi phí và thời gian

Khởi kiện ra tòa án thường tốn kém về thời gian và chi phí, bao gồm án phí, phí luật sư và các chi phí liên quan. Trong khi đó, hòa giải giúp các bên giải quyết tranh chấp với chi phí thấp hơn nhiều. Theo quy định tại Nghị quyết 02/2022/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, nếu hòa giải thành công tại UBND cấp xã, các bên không phải mất phí giải quyết vụ việc tại tòa án.

Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết. Mọi ý kiến đóng góp hoặc vướng mắc cần giải quyết liên quan đến giải quyết tranh chấp đất đai, hỗ trợ tham gia hòa giải tranh chấp đất, vui lòng liên hệ Hotline: 0984 62 4444 Để được tư vấn trực tiếp và chuyên sâu.

Mọi vướng mắc cần trợ giúp liên quan đến các thủ tục hành chính đất đai, tranh chấp đất đai, ... Quý khách vui lòng liên hệ Hotline: 0984 62 4444 để được tư vấn chi tiết!